Συνηθίζεται να λέμε στην περιοχή μας , Πάσχα στην Λιβαδειά και Απόκριες στην Αθήνα. Όμως μια μικρή ιστορική αναδρομή θα μας πείσει ότι “η Αρχοντοπούλα της Ρούμελης” δεν υστερεί τελικά σε κανένα από τα δύο.
Aπό τον θεό Διόνυσο στην σημερινή Αποκριά, το νόημα παραμένει το ίδιο. Κρυμμένοι πίσω από τις μάσκες να εκφράζουμε ελεύθερα όσα δεν μπορούμε στην καθημερινότητα μας, και να διασκεδάζουμε, δηλαδή να διασκορπίζουμε την λύπη και την στενοχώρια και να την αντικαθιστούμε με την χαρά, το γέλιο, την ευθυμία, την ξενοιασιά.
Στην Λιβαδειά, λοιπόν την πόλη μας –η οποία είναι περισσότερο γνωστή για τον εορτασμό του Πάσχα, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα χρονολογείται η προσπάθεια εορτασμού της Αποκριάς με την ίδρυση του Κομιτάτου των Απόκρεω.
Την πρώτη επιτροπή με σκοπό να συντονίσει, αλλά κυρίως να παρακινήσει τους Λειβαδίτες να συμμετάσχουν σε διαγωνισμό μεταμφίεσης αποτέλεσαν ο Δήμαρχος Λεβαδέων Γεώργιος Κορόζος, ο Ηρακλής Λάππας, έμπορος και ο Λουκάς Μπουρνόζος , δικηγόρος.
Με έρανο που πραγματοποίησαν στην αγορά της Λιβαδειάς κατάφεραν και συγκέντρωσαν ένα σημαντικό για την εποχή χρηματικό ποσό, στη βάση του οποίου προκήρυξαν βραβείο για το καλύτερο άρμα και την εντυπωσιακότερη μεταμφίεση.
Φυσικά, από μια τέτοια διοργάνωση δεν θα μπορούσε να λείψει η εξέδρα, η οποία στήθηκε στην κεντρική πλατεία της Λιβαδειάς , με την επίβλεψη ενός δραστήριου επιπλοποιού, του Αντωνίου Καμινάρη.
Κι ενώ όλα έδειχναν καλά οργανωμένα, ήταν ο καιρός που δυσκόλευσε τον εορτασμό, καθώς και το Σάββατο και την Κυριακή της Τυρινής μια από εκείνες τις γνωστές Λιβαδείτικες χειμωνιάτικες νεροποντές είχε κλείσει τους κατοίκους και τους καρναβαλιστές στα σπίτια τους.
Βέβαια, η οργανωτική επιτροπή δεν το έβαλε κάτω και όταν την Καθαρά Δευτέρα η ατέλειωτη βροχή κόπασε, εξέδωσε νέα ανακοίνωση με την οποία καλούσε τους διαγωνιζόμενους να βρίσκονται στους δρόμους και τις πλατείες στις 3.00 μμ.
Από τις 12 το μεσημέρι ,οι Λιβαδείτες συν γυναιξί και τέκνοις,
ξεχύθηκαν στην αγορά και πλημμύρισαν τους δρόμους και τα καφενεία.
Στην αποκριάτικη παρέλαση που ακολούθησε ξεχώρισαν τρία άρματα: ένα που παρίστανε τον τσιγγάνικο γάμο, ένα άρμα που σατίριζε την ιατρική επιστήμη και τέλος ένα άρμα που παρομοίαζε την ελληνική Βουλή με φούρνο, ο οποίος ξεφούρνιζε διαρκώς νέους φόρους στα γεωργικά προϊόντα αλλά και στην κτηματική περιουσία.
Όπως και σήμερα, έτσι και τότε λίγα χρόνια είχαν περάσει από τη χρεωκοπία του 1893 και οι ιθύνοντες της εποχής αναζητούσαν τη λύση στην επιβολή βαρύτατης φορολογίας στα εισοδήματα και στα ακίνητα.
Αυτό το τελευταίο άρμα της Βουλής, το «εξόχως διακεκοσμημένο», έλαβε και το Α’ βραβείο του διαγωνισμού, το οποίο του απονεμήθηκε κάτω από τα χειροκροτήματα του συγκεντρωμένου πλήθους.
Αυτή η προσπάθεια εορτασμού της Αποκριάς φαίνεται να θεμελιώνεται σε μακραίωνες τοπικές παραδόσεις, πολλές από τις οποίες στην πορεία λησμονήθηκαν.
Η αλήθεια είναι ότι στη Βοιωτική πρωτεύουσα υπάρχει μια βαθιά ριζωμένη παράδοση για τον εορτασμό των Απόκρεω, ιδιαίτερα στις συνοικίες και στα ψηλώματα της πόλης, στον Ζαγαρά, το Λυκοχώρι, την Κάδη. Μέρες πριν την έναρξη του Τριωδίου κάθε γειτονιά φρόντιζε να κάνει την «προμήθεια» της σε φρύγανα τα οποία «σε αγκαλιές» χρησιμοποιούσαν για το άναμμα της Καλής Φωτιάς. Και όταν ερχόταν η ώρα που άναβε η Καλή Φωτιά, τότε γινόταν ένας μικρός πανικός!!! Μεγάλες φωτιές, μασκαρεμένοι όλοι και αδελφωμένοι, χόρευαν γύρω γύρω από την φωτιά, και χωρίς φόβο, μικροί και μεγάλοι «πηδούσαν» την φωτιά!!!Τι χρόνια και εκείνα!!! Το κρασί έρεε άφθονο όπως και το κέφι, η ξεγνοιασιά, η απόδραση από την φτώχεια και την σκληρή καθημερινότητα. .
Ο Ζαγαράς, η συνοικία δηλαδή του Αγίου Νικολάου είχε την τιμητική της. Βέβαια και οι άλλοι μαχαλάδες δεν πήγαιναν πίσω. Χαρακτηριστικό του Ζαγαρά στις Απόκριες ήταν τα σκωπτικά στιχάκια με τολμηρά σεξουαλικά υπονοούμενα που τραγουδούσαν όλοι χορεύοντας γύρω από την φωτιά αλλά και στα οικογενειακά τραπέζια κατά την διάρκεια των Αποκριών.
Φωτιές λοιπόν σε όλες τις γειτονιές, σκωπτικά και τολμηρά στιχάκια αντηχούσαν και αντηχούν ακόμη στους δρόμους και στα σοκάκια τούτες τις αποκριάτικες μέρες.
Τότε βέβαια η μεταμφίεση γινόταν με ότι είχε ο καθένας στο σπίτι του .Οι άντρες συνήθως μεταμφιέζονταν σε γυναίκες και οι γυναίκες το αντίστροφο. Μουτζουρώνονταν στο πρόσωπο με στάχτη ή φορούσαν αυτοσχέδιες μάσκες για να μην αναγνωρίζονται. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των χρόνων εκείνων ήταν οι ξαφνικές επισκέψεις μασκαρεμένων από σπίτι σε σπίτι. Άλλα χρόνια, άλλοι άνθρωποι.
«Το Λυκοχώρι να καεί, και η Κάδη να βουλιάξει τον τίμιο τον Ζαγαρά θεός να τον φυλάξει…Ντάλε νταλε , ντάλε ντάλε κόκκινο φουστάνι βάλε….Στον Ζαγαρά είν οι όμορφες , στην Κάδη οι μαυρομάτες και μες στο Σταροπάζαρο είν οι καλές κυράδες….Ντάλε ντάλε , ντάλε, ντάλε , κόκκινο φουστάνι βάλε….»
Τα τελευταία χρόνια το Γιατανάκι την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς ,ήταν παράδοση για την πόλη μας. Άρματα, μασκαράδες, μικροί και μεγάλοι και στο τέλος το Γιατανάκι να πλέκεται και να ξεπλέκεται , ένας κύκλος ατέλειωτος , σαν την ζωή μας.
Ελάτε λοιπόν να συνεχίσουμε την παράδοση , γιατί οι σημερινές Απόκριες, κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα στις χιλιετίες, και η ζωή μας, ως λαού, είναι συνυφασμένη με το ελεύθερο πνεύμα της χαράς και της αισιοδοξίας, όσες κι αν είναι οι δυσκολίες που περνάμε. Ίσως τελικά, να έχουμε διατηρήσει ζωντανό το Διονυσιακό πνεύμα, το αρχέτυπο εκείνης της θεότητας, που ακόμη και στη θυσία πηγαίνει με γλέντι, χαρά και αισιοδοξία, εκείνης της θεότητας που αιώνια μας καλεί στη θεία μέθη.
Είν η ζωή μας δύσκολη, πολλά τα βάσανα μας , για αυτό ας προσευχόμαστε να χουμε την υγειά μας…. Καλή Σαρακοστή!
Γεωργία Καρβούνη-Λιάσκου
Δικηγόρος-Πρόεδρος Συλ. Γυναικών Αγ. Νικολάου Λιβαδειάς